وقتی دریچه ‌های قلب، بیمار می‌ شود


درد یا فشردگی در سینه احساس می ‌كنید، نفس تنگی دارید، نمی ‌توانید به درستی بخوابید، تپش قلب و خستگی عمومی و ناتوانی در انجام فعالیت ‌های روزمره آزارتان می ‌دهد؛ وقتی دریچه یا دریچه‌ های قلب بیمار می ‌شود و توانایی كاركرد آن ها كاهش می‌ یابد، فرد با این علائم مواجه است.

عدم‌ مراجعه به‌ موقع فرد به پزشك اوقات طلایی را برای درمان دریچه از بین می‌ برد، حال آن كه پزشك می‌ تواند بیماری دریچه ‌ای را به وسیله پرسیدن علائم بیماری، شنیدن صدای قلب و انجام آزمایش ‌ها تشخیص دهد.

بیماری ‌های دریچه قلب قابل پیشگیری و درمان است و با اطلاع‌ رسانی می‌ توان بسیاری از افرادی كه دچار بیماری دریچه ‌ای هستند قبل از این كه به مرحله حاد برسند، نجات داد. ‌

دكتر سید ‌سعید حسینی، قائم مقام بیمارستان شهید رجایی و جراح قلب و عروق ‌در خصوص بیماری دریچه و جراحی دریچه می‌ گوید: بیماری ‌های دریچه ‌ای قلب، بیماری ‌هایی هستند كه با درگیر كردن بافت دریچه‌ ها بر عملكرد آن ها تاثیر می‌ گذارند. دریچه‌ ها در راستای عملكرد تلمبه‌ ای قلب نقش اساسی ایفا كرده و از برگشت خون جلوگیری به عمل می‌ آورند. هر گونه اختلال عملكردی این دریچه‌ ها می ‌تواند موجب افزایش بار بر عملكرد قلب شود اگر این اختلالات عملكردی كم یا حتی متوسط باشند قلب آن ‌را تحمل می ‌كند ولی اگر به ‌تدریج شدیدتر شود طی سال‌ ها به قلب فشار آورده و در یك كلمه موجب خراب شدن آن می‌ شود.

اختلالات عملكردی دریچه ‌های قلب ابتدا هیچ‌ گونه علامتی در بیمار ایجاد نمی‌ كند ولی با پیشرفت بیماری، بیمار تحملش به فعالیت‌ های فیزیكی مانند ورزش یا بالا رفتن از پله كم می‌ شود و در آخر طیف، تنگی نفس حتی در حالت استراحت و احساس خفگی در خواب است. دكتر حسینی در این خصوص می ‌گوید: تصور كنید، قلب را به 2 قسمت چپ و راست تقسیم كنیم، سمت راست قلب وظیفه رساندن خون به ریه‌ ها را جهت اكسیژنه شدن بر عهده دارد. در سمت راست قلب 2 دریچه 3 لتی (تریكوسپید) و دریچه ریوی وجود دارد.

سمت چپ قلب وظیفه رساندن خون اكسی‍‍‍‍ژنه به تمام بافت‌ های قلب با فشار بالاتر (حدود 4 تا 5 برابر سمت راست قلب ) را به‌ عهده دارد. در سمت چپ قلب 2 دریچه بسیار مهم میترال و آئورت قرار دارند. دریچه ‌های قلب با توجه به این كه در هر ضربان یك بار باز و بسته می ‌شوند، اگر به ‌طور متوسط 70 بار ضربان قلب در دقیقه باشد در طول عمر 70 ساله حدودا 2 میلیارد و پانصد میلیون بار باز و بسته می‌ شوند.
90 درصد دریچه‌ ها، قابل ترمیم

دكتر حسینی، روماتیسم قلبی را شایع‌ ترین بیماری دریچه ‌ای قلب در ایران نام می ‌برد و دلیل این بیماری را این طور عنوان می‌ كند كه بیماری روماتیسم قلبی در اثر عدم‌ درمان مناسب و به موقع یك گلودرد چركی ساده ایجاد می شود. معمولا سن ابتلا 10 تا 12 سالگی است ولی سن بروز بیماری و علامت‌ دار شدن حدود 30 ‌سالگی است و موجب تنگ شدن دریچه‌ ها مخصوصا دریچه میترال می‌ شود و گاهی 2 دریچه میترال و آئورت را درگیر كرده و حتی 3 دریچه را هم در بعضی از بیماران تخریب می‌ كند. سال ‌ها است كه تنگی دریچه میترال البته به شرطی كه بیش از حد ضخیم و استخوانی (كلسیفیه) نشده باشد با بالون زدن بدون عمل جراحی از طریق آنژیوگرافی قابل درمان است.

وی با اشاره به دیگر بیماری ‌های دریچه ‌ای قلب، می ‌افزاید: دژنراتیو، بیماری دریچه‌ ای است كه با افزایش سن معمولا بالای 65 سال دریچه‌ های قلب مخصوصا آئورت استخوانی(كلسیفیه) شده و درصورتی كه شدت تنگی زیاد باشد نیاز به عمل جراحی پیدا می‌ كند، البته اگر آئورت ناهنجاری مادرزادی داشته باشد، مثلا به جای این كه 3 ‌لت (leaflet) داشته باشد 2 لت داشته باشد، ممكن است در سن 40 تا 45 سالگی نیاز به عمل پیدا كنند.
بیماری میگزوماتو

از دیگر بیماری ‌های دریچه ‌ای قلب، بیماری میگزوماتو دریچه میترال است. به‌ خاطر عدم ‌وجود مناسب كلاژن در بافت دریچه میترال، این دریچه ضخیم شده و طی زمان موجب نارسایی دریچه می‌ شود.

وی می ‌گوید: در بیش از 90 درصد این بیماران، دریچه قابل ترمیم است. در موارد بسیار نادری عفونت می ‌تواند دریچه‌ های قلبی را درگیر و موجب نارسایی آن ها شود. معمولا این اتفاق در كسانی می‌ افتد كه بیماری زمینه ‌ای دریچه ‌ای و در نتیجه نارسایی دریچه داشته و در زمانی كه میكروب وارد بدن می‌ شود مانند كشیدن دندان این میكروب ‌ها موجب این عفونت می‌ شوند. در بیماری دریچه ‌ای مانند سایر بیماری‌ ها علل مادرزادی مسبب درصد كمی از این بیماری است.

دریچه فلزی یا غیرفلزی؟

هنگامی كه قلب نیاز به جراحی پیدا می ‌كند، لازم است، قلب را از حركت كردن متوقف كنیم. در این حالت باید از دستگاه پمپ قلب و ریه در این مدت استفاده كرده تا خون رسانی به اعضای بدن را هنگام عمل جراحی قلب به ‌عهده بگیرد و بعد از اتمام عمل مجددا بیمار را از دستگاه پمپ قلب و ریه جدا كنیم.

لازم به ذكر است كه با پیشرفت علم، بهبود روش‌ های جراحی و استفاده از روش‌ های مانیتوركردن دقیق ‌تر، خطر استفاده از این دستگاه پمپ قلب و ریه به صفر نزدیك شده است. پس تمام اعمال جراحی قلب روی دریچه‌ های قلب الزاما عمل جراحی قلب باز هستند البته ممكن است نوع برش قفسه سینه متفاوت باشد كه می ‌تواند با مشورت پزشك جراح قلب در صورت امكان نوع برش كوچك تر را انتخاب كرد. دكتر حسینی با اشاره به چگونگی جراحی قلب باز، ترمیم و تعویض دریچه را 2 نوع جراحی دریچه ‌های قلب نام می برد و می ‌گوید: در تعویض دریچه ما 3 نوع دریچه داریم، 1- فلزی، 2- بیوپروتز و 3- هموگرافت. دریچه‌ های فلزی عمر بسیار بالایی دارند شاید این تنها حُسن آن ها باشد، در عوض مسائلی را به دنبال خود دارند، مهم ‌ترین آن ها این كه بیمار مادام ‌العمر باید داروی ضد ‌انعقاد خون مصرف كند.

در صورت عدم ‌استفاده روی آن لخته ایجاد شده كه اگر لخته در عروق بدن آمبولی كند، ‌سكته مغزی رخ می‌ دهد و در ضمن خود دریچه هم دچار اختلال عملكرد شده كه اكثرا نیاز به عمل مجدد جراحی قلب باز خواهد داشت ولی درصورت مصرف صحیح داروی خوراكی ضد‌ انعقاد و چك كردن آزمایش، احتمال بروز این عارضه به كمتر از یك درصد در سال می ‌رسد. یكی از نكات دیگر در مورد دریچه‌ های فلزی، صدایی است كه تولید می ‌كنند كه البته طی چند ماه اول بعد از عمل بیمار به آن عادت می ‌كند.

این جراح دسته دیگری از دریچه‌ ها را، دریچه‌ های بیولوژیك (بیوپروتزها) نام می‌ برد كه از بافت ‌های حیوانی درست می ‌شود و معمولا 3 تا 6 ماه بعد از عمل فقط نیاز به مصرف داروی ضد ‌انعقاد داشته و بعد از آن بیمار در واقع یك فرد عادی محسوب می‌ شود و هیچ ‌گونه صدایی هم تولید نمی‌ كند، فقط یك عیب عمده دارد و آن هم این كه بعد از مدتی بین 15 تا 20 ‌سال دچار اختلال عملكرد شده و نیاز به تعویض مجدد خواهند داشت. دسته سوم دریچه‌ ها، دریچه‌ های هموگرافت انسانی است، این دریچه ‌ها فقط در موارد خاصی مثل بیماری‌ های مادرزادی قلب یا اندوكاردیت دریچه ‌ای، كاربرد دارد.
وارفارین
ترمیم یا تعویض؟

دكتر حسینی عمل ترمیم دریچه را نسبت به تعویض دریچه دارای ارجحیت می ‌داند و معتقد است كه درصورت ترمیم موفق، بیمار دیگر بیمار محسوب نمی ‌شود و در این مورد عنوان می‌ كند: ترمیم دریچه نوعی درمان قطعی‌ است و بیمار كامل درمان می ‌شود. در صورتی ‌كه تعویض دریچه در واقع تعویض یك بیماری با یك بیماری دیگر است. ترمیم موفق حداكثر 3 تا 6 ماه نیاز به خوردن داروی ضد‌ انعقاد دارد، صدا ندارد و عملكرد قلب را بر خلاف تعویض دریچه تضعیف نمی ‌كند. وی می ‌افزاید: با روش‌ های جدید ترمیم بسیاری از بیماری‌ های دریچه‌ ای قلب در اكثریت قریب به اتفاق نیاز به عمل مجدد نخواهند داشت. در بیماری ‌های پیشرفته دریچه‌ ای مخصوصا اگر به ‌علت مشكل دریچه میترال، قلب شدیدا ضعیف شده باشد و فقط در صورتی می ‌توان با عمل جراحی به بیمار كمك كرد كه جراح بتواند آن دریچه را ترمیم كند.

وی در پاسخ به سؤال ما كه عده‌ ای از پزشكان معتقدند كه مصرف وارفارین با سبزیجات تداخل دارد، می ‌گوید: در سبزیجات ویتامین k وجود دارد و این ویتامین اثر وارفارین را كم می ‌كند. ممكن است اگر بیش از حد مواد‌غذایی حاوی ویتامین k را مصرف كنیم اثر دارو در بدن كم شود و احتمال ایجاد لخته خون در بدن بیشتر می‌ شود بعضی اشتباها بر این عقیده هستند كه افرادی كه قرص ضد‌ انعقاد وارفارین می‌ خورند باید از مصرف سبزیجات خودداری كنند اما نكته ‌ای كه وجود دارد این است كه در زمان مصرف وارفارین یك‌ سری محدودیت‌های غذایی باید رعایت شود و می ‌توانند سبزیجات مصرف كنند اما باید برنامه منظم و معینی داشته باشند.

تعجب می‏كنید اگر بدانید انجام دادن كارهای روزمره خانه چقدر انرژی مصرف می‏كند. شما هنگام انجام كارهای خانه مثل پاك كردن شیشه‏ها‏، شستن و پاك كردن كف آشپزخانه و جارو كردن كلی انرژی می‏سوزانید و می‏توانید به اندازه انجام یك ورزش متوسط به بدنتان سود برسانید؛ مثلا جارو كردن و تمیز كردن كف آشپزخانه به اندازه ورزش‏ها‏یی مثل طناب زدن یا دوچرخه سواری انرژی می‏سوزاند و با افزایش سوخت و ساز بدن و تغییر در سطح هورمون‏ها‏ موجب كاهش وزن شده و خطر ابتلا به انواع سرطان را كم می‏كند. اگر باورتان نمی‏شود، به جدولی كه در این مطلب گنجانده شده، نگاهی بیندازید.

با خانه‌داری به جنگ سرطان بروید

متاسفانه اغلب افراد خانواده از زیر كارهای خانه در می‏روند و بیشتر كارهای خانه را خانم‏ها انجام می‏دهند. اما خانم‏ها خیلی نگران نباشند. نتایج تحقیقات پژوهشگران انگلیسی نشان داده ‏است كه انجام كارهای خانه خطر ابتلا به سرطان پستان را كاهش می‏دهد. درمطالعات و تحقیقات قبلی مشخص شده بود كه انجام تمرینات ورزشی وافزایش فعالیت بدنی موجب كاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان می‏شود اما نوع دقیق این فعالیت‏ها‏ و میزان تاثیر آنها در كاهش خطر ابتلا به سرطان پستان مشخص نبود. به همین خاطر در یك تحقیق وسیع كه با همكاری دانشگاه كمبریج، آكسفورد و مراكز تحقیقاتی و مطالعاتی كنترل و پیشگیری از سرطان كشورهای اروپایی از جمله آلمان، انگلیس و ایتالیا انجام شد، فعالیت‏ها‏ی فیزیكی در سه گروه فعالیت‏ها‏ی شغلی، كارهای خانه‏داری و فعالیت‏ها‏ی تفریحی در 218 هزار زن 20 تا 80 ساله مورد بررسی قرار گرفت. بعد از حدود شش سال و نیم 3423 مورد ابتلا به سرطان پستان مشاهده شد و مشخص شد كه با افزایش فعالیت بدنی خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان كمتر می‏شود كه البته این اثر در زنان جوان بیشتر است. همچنین بررسی نتایج این تحقیقات نشان داد كه انجام كارهای خانه و فعالیت‏ها‏ی روزمره خانه‏داری به طور قابل ملاحظه‏ای موجب كاهش خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان به ویژه زنان جوان می‏شود، در صورتی كه انجام فعالیت‏ها‏ی شغلی و تفریحی ارتباط چندانی با خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان نداشت. نتایج این تحقیق به‌طور كامل در نشریه پیشگیری از سرطان به چاپ رسیده است.

منبع: سلامت  / ‌هانیه ورشوچی - همشهری