تاریخچه پیتزا

 خاستگاه كلمه Pizza به درستی مشخص نیست. ولی نشانه هائی از این كلمه در سال 997 میلادی در زبان لاتین قرون وسطی دیده شده است. شاید اولین بار در ناپل، ایتالیا در قرن 16 میلادی بود كه نانی بنام "گالت" را پیتزا خواندند. پیتزا نام یك ابزار نانوائی هم بود، خمیری كه نانوایان برای وارسی دمای تنور از آن استفاده می كردند. بلی، پیتزا، خوراك مردم فقیر بود كه در خیابان فروخته می شد و سالها بطور رسمی، بعنوان یك غذای آشپزخانه‌ای تلقی نمی شد.

قبل از قرن 17 میلادی، پیتزا را با سس سفید می پوشاندند كه این سس بعدا با روغن، پنیر، گوجه فرنگی و یا ماهی جایگزین شد. حتی در سال 1843، الكساندر دوما، تنوع و گوناگونی مخلفات روی پیتزا را تشریح كرده است. در ژوئن سال 1889، سرآشپز ناپلی بنام "رافائل اسپوزیتو" به افتخار ملكه ایتالیا كه نامش مارگاریتا بود، پیتزای مارگاریتا (Margherita) را درست كرد؛ پیتزائی كه چاشنی آن گوجه فرنگی، پنیر موتزارلا و ریحان بود، و این نمایشی بود از پرچم 3 رنگ ایتالیا (قرمز، سفید و سبز). این شف ایتالیائی، اولین كسی بود كه پنیر را به پیتزا افزود. شاید این شروعی بود برای عمومیت پیدا كردن مصرف نان‌های مسطح طعم‌دار، یا همان پیتزا؛ نان‌هائی كه همگی متعلق به منطقه مدیترانه باستان و قرون وسطی بودند. ولی روند این معروفیت تا قرن 20 ام را نمی‌توان به ظرافت و دقت دنبال نمود.

مبدا و منشاء

نام پیتزا با نام ایتالیا و شهر ناپل گره خورده است. اما این غذای پرطرفدار راه درازی را پیموده است تا به یک غذای جهانی تبدیل شود. سربازان داریوش بزرگ (486-521 پیش از میلاد) نوعی نان پهن را روی سپرهای خود می پختند و روی آن را با پنیر و خرما می پوشاندند. یونانی ها پختن چنین نان هایی را از ایرانیان آموختند. این نان از یونان به روم رفت و در جنوب ایتالیا معمول شد.

نان یكی از قدیمی‌ترین غذاهای آماده بشر بوده است كه قدمت آن حتی به عصر حجر می‌رسد. در تاریخ عهد باستان، نشانه‌هائی از مردمانی یافت شده است كه از افزودنی‌ها و چاشنی‌های اضافه برای طعم‌دار كردن نان بهره می‌جستند. در جزیره "ساردینیا"، باستان شناسان فرانسوی و ایتالیائی، نوعی نان را یافته‌اند كه 3000 سال قبل پخت می‌شده است. یونانیان باستان نیز دارای نان مسطحی بنام plakous بوده‌اند كه با انواع مخلفات مثل گیاهان خوشبو، سیر و پیاز طعم‌دار می‌گردیده است. حتی در تاریخ مورخان معتبر گفته شده كه سربازان داریوش كبیر در امپراطوری این بزرگ شاه ایرانی (486 تا 521 قبل از میلاد)، نان مسطحی داشتند كه روی آن را با پنیر و خرما می‌پوشاندند. حتی یكی از شاعران قرن اول قبل از میلاد بنام "ویرجیل" هم در شعرهای خود از نان مسطح انباشته با مواد خوراكی دیگر (‌ترنچر) یاد میكند. به هر شكل، منبع و سرچشمه این نانهای مسطح همگی در منطقه مدیترانه بوده است.

نهایتا بدعتی كه موجبات بوجود آمدن آنچه كه ما امروز پیتزا می نامیم شد، اضافه كردن گوجه فرنگی به نان مسطح بود كه در قرن 18 محقق گردید. وقتی گوجه فرنگی در قرن 16 از آمریكا وارد اروپا شد، بسیاری از اروپائیان تصور میكردند این میوه سمی است. ولی بعدها، پیتزای ناپل، حتی عامل جذب توریست شد. پیتزا در اوآخر قرن نوزدهم و توسط مهاجران ایتالیائی وارد آمریكا شد.

300 سال پیش از میلاد، یک تاریخ نگار رومی به نام «مارکوس پورسیوس کاتو» در کتاب تاریخ خود نوشت؛ «گردی پهنی از خمیر که با روغن زیتون، سبزی و عسل پوشیده شده و روی سنگ پخته می شود.» این نشان می دهد که رومی ها به پیتزا علاقه داشته اند و آن را با فرهنگ غذایی خود سازگار کرده بودند؛ چرا که روغن زیتون در روم بسیار معمول بود. پیتزا از روم به جنوب ایتالیا راه یافت، اما تا مدت ها آن را غذای فقیران می نامید ند. تا اینکه در سال 1889 یک آشپز درباری به نام «رافائل اسپوزیتو» پنیر و گوجه فرنگی را در ترکیب پیتزا وارد کرد. «ملکه مارگریتا» بسیار خوشش آمد و آرام آرام همه مردم به خورد چنین پیتزایی روی آوردند. به این ترتیب، پیتزای «مارگریتا» به مشهورترین پیتزای ایتالیایی تبدیل شد؛ پیتزایی که به خاطر داشتن پنیر، به پیتزای ایرانی شباهت بیشتر دارد.